Anonim Şirketlerin kuruluşu, Türk Hukukunda uzun süre belli yetkililerce verilecek izine bağlıydı. 1850 Kanunname-i Ticaret ile yaşamımıza giren anonim şirketlerin kuruluşu bakımından TTK’de 1926,1956,2003 yıllarında gerçekleştirilen yeniliklere ve değişikliklere karşın izin sistemi korunmuştur.

            6224 Yabancı Yatırımcıyı Teşvik Kanunu ve Doğrudan Yabancı Yatırım Kanunu ile izin durumu kaldırılarak bilgilendirmeye dönüşmüştür. Bu dizge(sistem), öğretide normatif dizge olarak adlandırılır.[1]  

  “Yeni TTK md. 333’de: İzne tabi olan şirketler dışında; hukuki konumu, niteliği ve işletme konusu ne olursa olsun anonim şirketin kuruluşunun ve esas sözleşme değişikliklerinin herhangi bir makamın iznine bağlanamayacağı açıkça düzenlenmiştir. Normatif sistem pekiştirilmiştir.”[2]

HİRŞ’e göre normatif dizge, kuruluşu kolaylaştırması ve objektif bir düzene bağlaması yönünden yararlıdır. Ancak HİRŞ, anonim şirketlerin ulusal ekonomideki etkinliğini göz önünde bulundurarak normatif dizgenin yalnızca kişisel yarara hizmet etmesi durumunu da sakıncalı bulur.[3] 

TTK’de normatif sistem benimsenmiş olsa da Sigorta Şirketleri ve Bankalar gibi Anonim şirketlerin kuruluşu Ticaret Bakanlığı iznine bağlıdır. İzne bağlı şirketlerin listesi “SERMAYELERİNİ YENİ ASGARİ TUTARLARA YÜKSELTMELERİNE VE KURULUŞU VE ESAS SÖZLEŞME DEĞİŞİKLİĞİ İZNE TABİ ANONİM ŞİRKETLERİN BELİRLENMESİNE İLİŞKİN TEBLİĞ’de” gösterilmektedir. [4]

Sermaye ve Kişi Ögeleri Bakımından TTK’de Getirilen Yenilikler

Yeni Ticaret Kanunu Esas Sermaye dizgesinin yanı sıra kayıtlı sermaye dizgesini de düzenlemiştir. Halka açık olmayan anonim şirketler kuruluş aşamasında, Ticaret Bakanlığından izin alarak sermaye artırımı aracılığı ile hisselerini halka arz edecek olan anonim şirketler ise SPK’den izin alarak kayıtlı sermaye sistemine geçebilirler.[5]

Anonim şirketlerin kuruluşu adına ETK’de en az beş ortak öngörülürken yeni TTK’de tek ortak yeterli görülmüştür. Eski T.K’deki kural nedeniyle dört ortak küçük paylarla yasal gereklilikten ötürü eklenebilmekteydi. Sözü edilen bu dört ortağa saman adam, saman ortak vb. denilmekteydi.[6]

Anonim Şirketin Temel Ögeleri:

  1. Unvan: Çekirdek ve ekten oluşur. Çekirdek, şirketin işletme konusu ve anonim şirket sözcüklerinden oluşur. Yasalara uygun olarak ek konulabilir
  2. Sermaye ve Paylar: Özel kanunlarda aksine bir hüküm olmadıkça, anonim ortaklığın esas sermayesi 50.000 TL’den az olamaz.
  3. Şirketin Malvarlığı ile Sorumlu Olması: Anonim ortaklık sorumluluğunun esas sermaye ile değil malvarlığı ile sınırlı olmasıdır. Esas sermaye ve malvarlığı şirketin kuruluşunda eşittir.
  4. Ortakların Sınırlı Sorumlu Olması: Ortakların şirket borçlarından ötürü yalnızca koymayı taahhüt ettikleri sermaye payları ile sınırlı olarak sorumlu olmalarıdır.
  5. Konu ve Amaç: Kanunen yasaklanmamış her türlü amaç olabilir. Esas sözleşmede açıkça belirtilmesi gerekir. Ultra vires ilkesinin yeni TTK’de yer almamasından ötürü şirketi temsile yetkili olanların, üçüncü kişiler ile işletme konusu dışında yaptıkları işlemler, şirketi bağlar; meğerki, üçüncü kişinin işletme konusu dışında bulunduğunu bildiği veya bilebilecek durumda olduğu ispat edilsin. Esas sözleşmede açıkça belirtilmiş olması yeterli kanıt sayılmaz. İspat yükü şirkete aittir.
  6. Tüzel Kişilik: Unvanları altında temsil edilirler. Husumet ve haksız fiil ehliyetleri vardır.   [7]

Kuruluş Aşamasında Gerekli Belgeler

  1. Esas Sözleşme
  2. Kurucular Beyanı
  3. Değerleme Raporları
  4. Ayın ve İşletme Devralınmasına ilişkin olanlar da dahil olmak üzere, kurulmakta olan şirketle, kurucular ve diğer kişilerle yapılan ve kuruluşla ilgili olan sözleşmeler.[8]

Esas Sözleşme:

Kurucularının şahsen ticaret sicil müdürlüğü memuru önünde veya noterde imzalamak zorunda olduğu şirketin anayasası olarak görülen bu sözleşme, anonim şirketlerin iç ve dış ilişkilerini, pay sahiplerinin şirkete ve birbirlerine karşı hak, yetki ve yükümlülüklerini düzenleyen sıkı şekil şartlarına bağlı bir sözleşmedir.[9]

Esas sözleşmede yer alması gerekenler TTK’de 339. Maddenin 2. Ve 3. Fıkralarında düzenlenmiştir. İlgili maddeye göre ; Şirketin ticaret unvanı ve merkezinin bulunacağı yer. işletme konusu, şirketin sermayesi ile her payın itibarî değeri, bunların ödenmesinin şekil ve şartları, pay senetlerinin nama veya hamiline yazılı olacakları, belirli paylara tanınan imtiyazlar, devir sınırlamaları, paradan başka sermaye olarak konan haklar ve ayınlar (bunların değerleri; bunlara karşılık verilecek payların miktarı), bir işletme ve ayın devir alınması söz konusu olduğu durumda bunların bedeli ve şirketin kurulması için kurucular tarafından şirket hesabına satın alınan malların ve hakların bedelleriyle, şirketin kurulmasında hizmetleri görülenlere verilmesi gereken ücret, ödenek veya ödülün tutarı, kurucularla yönetim kurulu üyelerine ve diğer kimselere şirket kârından sağlanacak menfaatler. YK üyelerinin sayıları, YK’nin imza yetkisi olan üyeleri, GK’yı toplantıya nasıl çağrılacakları, oy hakları, şirket bir süre ile sınırlandırılmışsa, bu süre, ortaklığa ilişkin ilanların nasıl yapılacağı, taahhüt edilen sermaye paylarının türleri ve miktarları, ortaklığın hesap dönemi ögeleri esas sözleşmede yer almalıdır. Bunun dışında 339/3 gereği; ilk yönetim kurulu üyeleri esas sözleşme ile atanır.

Değerleme Raporu: A.Ş’ye ayni sermaye getirme bakımından kanunda aranan temel koşul, şirket merkezinin bulduğu yerdeki Asliye Ticaret mahkemesince atanan bilirkişilerin taahhüt edilen ayni sermayenin değeri ile ilgili oluşturacakları rapordur.[10]

Tescil ve İlan: TTK 335 gereği Anonim Şirketler bakımından zorunlu olan tescil hem açıklık sağlanması hem bir hakkın doğumu veya kullanılması yönlerinden etkilidir. Tescilin yarattığı kurucu etki gereği şirket tescil ile birlikte tüzel kişilik kazanır.[11]

[1] GÜNEY AKDAĞ Necla, Anonim Şirketlerde Kuruluş, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2014, s.2

[2] GÜNEY AKDAĞ, s.3

[3] BAHTİYAR Mehmet, Makaleler, Beta Yayınları, İstanbul, 2008, c.2 s.105

[4] ALTAŞ Soner, Uygulamalı Anonim Şirketler Hukuku, Seçkin Yayınları, Ankara, 2020 s.33

[5] ALTAŞ, Uygulamalı Anonim Şirketler Hukuku, s. 29

[6] PULAŞLI, Şirketler Hukuku Şerhi, c.1 s.677

[7] PULAŞLI, Şirketler Hukuku Genel Esaslar, s. 267-274

[8] ALTAŞ Soner, TCK’ye göre A.Ş, Seçkin Yayıncılık, Ankara,2016, s. 97

[9]  ALTAŞ, TCK’ye göre A.Ş, s. 98

[10] GÜNEY AKDAĞ, s. 109

[11] GÜNEY AKDAĞ, s. 191